Kompýuter syçanjygy
Käbir häzirki zaman enjamlary görüp, aňymyzda onuň nähili döredilendigi baradaky pikir peýda bolýar. Mysal üçin, özboluşly kompýuter syçanlygy. Ol bolmasa kompýuteri ulanyp bolmaýar diýen ýaly. Aslynda, komýuter syçanjygyny kim haçan döretdikä?
1968-nji ýylyň 9-njy dekabrynda kompýuter ylymlary boýunça geçirilen maslahatda amerikaly oýlap tapyjy Duglas Engelbart ekranda obýektleri görkezmek üçin manipulýatory köpçülige hödürledi.
Täsin fakt – Duglas Engelbart syçanjygy Nasa-nyň görkezmesi boýunça taýýarlap belli bir derejede kämilleşdirdi, ýöne ol nol agyrlyk güýjünde işlemeýändigi sebäpli oýlap tapyş kän bir giň baha eýe bolmady.
Näme üçin “syçanjyk” diýildikä?
Onuň adyny syçanjyk bolmagynyň esasy sebäbi enjamynyň siminiň bolmagy. Ol oýlap tapyja adaty syçany ýatladypdyr we onuň ilkinji görnüşi ýekeje düwmeli agaç bolupdyr. Oýlap tapyjy enjam diňe wagtlaýyn seýle atlandyryp, soňlugy bilen has ýerlikli atlandyrylar diýip pikir edipdir.
Ilkinji meşhurlyk
Kompýuter syçanjygy diňe 1980-nji ýyllarda meşhurluga eýe bolup başlaýar. Syçanjygyň önümçiligi üçin “Apple” kompaniýasy patent alyp, ony has ýönekeý görnüşe getiripdir.
Birinji syçanjygyň bahasy
Syçanyň bahasy ilkibada 1000 ABŞ dollaryna barabar bolupdyr, ýöne “Apple” onuň bahasyny 25 dollara çenli arzanladypdyr.
Syçanjygyň özgeriş taryhy
“Xerox” kompaniýasy 1981-nji ýylda tigirçekli syçanjygy hödürledi. Onda syçanjygyň ekrandaky kursory syçanjygyň aşak böleginde goýlan tigirçek we ondaky iki rolik bilen dolandyrylýardy. Ol ýeňil we ulanmak üçin amatlydy, ýöne rolikleri ýapýan tigirçekde ýygy-ýygydan tozan ýygnanyp durýardy.
1996-njy ýylda “Microsoft” kompaniýasy resminamalaryň bir sahypasyndan beýlekisine geçmäge mümkinçilik berýän ýa-da suratlary ulanyp bilýän aýlaw tigirli syçanjygy köpçilikleýin öndürip başlady.
Ony ýörite halyçasyz ulanyp bolýardy we onuň bahasy 84.95 ABŞ dollaryna barabardy.
90–njy ýyllaryň ahyrynda tozan ýygnaýan tigirçek we rolikler öz funksiýasyny LED we sanly optiki syçanjylar bilen çalyşdy. Olaryň içinde ýagtylyk çykaryjy we wideo kamera çalym edýän ýörite datçik işleýär. Onuň ýetmezçiligi bolsa syçanjygyň aýna, ýalpyldawuk hem-de o diýen tekiz bolmadyk ýerlerde kadasyz işleýänligidir.
Ilkinji köpçilikleýin öndürilen simsiz syçanjyklar 2001-nji ýyda jemgiýetçilige ýetirildi. Soňra 2004-nji ýylda “Logitech” kompaniýasy optiki datçikden on esse duýgur bolan lazer datçigi bilen işleýän syçanjygy oýlap tapdy. Şondan soň ekrandaky kursor has takyk şöhlelendi we ýerini üýtgetmedi. Bu hili syçanjygy dolandyrmak bolsa aýnanyň üstünden başga islendik ýerde mümkindi.
Çemen ÇERKEZOWA,
Türkmen oba hojalyk institutynyň Maglumat ulgamlary we tehnologiýalary taýýarlygy ugrunyň 2-nji ýyl talyby.
Aşgabat — Türkmenistanyň Prezidentiniň şähergurluşyk syýasatynyň beýany
Aşgabady ösdürmek we abadanlaşdyrmak meselesi Türkmenistanyň Prezidenti Serdar Berdimuhamedowyň hemişe üns merkezinde durýar, döwlet Baştutanymyz halkymyz baradaky aladany amala aşyrýan syýasatynyň esasy ugry hökmünde kesgitledi.
Ekologiýa abadançylygy — döwrüň baş talaby
Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe daşky gurşawy gorap saklamak, ekologiýa taýdan arassa şertleri üpjün etmek, zyýanly zyňyndylaryň möçberini azaltmak, ozon gatlagyny gorap saklamak, tebigy baýlyklardan rejeli peýdalanmak boýunça alnyp barylýan işler giň gerime eýe bolýar.
Ekologiýa abadançylygyna, «ýaşyl» ykdysadyýete möhüm ähmiýet berilýär
Dünýäde ilatyň sanynyň artmagynyň, önümçilikleriň depgininiň ýokarlanmagynyň netijesinde ykdysadyýetiň ösmegi dowam edýär.
Ýagty geljegiň energiýa çeşmesi
Häzirki zaman ylmynyň we tehnologiýanyň çalt ösýän döwründe adamzadyň öňünde ekologiýa bilen baglanyşykly möhüm meseleler ýüze çykýar. Howanyň ýylylygy, hapalanmagy, tebigy serişdeleriň çäkliligi ýaly meseleler dünýä jemgyýetçiligini täze energiýa çeşmelerini gözlemäge mejbur edýär.
Innowasiýa arkaly durnukly geljege barýan ýol
«Gaýtadan dikeldilýän energiýa çeşmeleri» ylmy-önümçilik merkezinde «Gün, ýel gorlarynyň potensialyny kesgitlemek boýunça bitewi maglumatlar» merkezi döredilip, onuň esasynda «Gaýtadan dikeldilýän energiýa çeşmeleriniň internet portaly» işlenip taýýarlanyldy we häzirki wagtda onuň maglumatlar gory baýlaşdyrylýar.
