Mekge — köptaraplaýyn ulanylýan ösümlik
11:12 03.03.2022
Mekge ýa-da mekgejöwen gadymy Meksikanyň belentliklerinde bitýän ýabany teosinte ösümliginden medenileşdirilipdir.
Häzirki wagtda mekgejöwen diňe bir nahar bişirmekde, lukmançylykda we maldarçylykda däl, eýsem, bioýangyç hökmünde hem ulanylýar. Ony ulanmagyň iň aňsat usuly gaýnadylan ýa-da gowrulan görnüşini gyzgyn ýag ýa-da duz bilen iýmekdir. Mekgejöwen dünýäniň köp naharhanalarynda işdäaçar hökmünde, birinji we ikinji naharlarda we süýjüliklerde ulanylýar. Mekgejöwen däneleri guradylan we doňdurylan görnüşde gowy saklanýar. Onuň ezilen dänelerinden mekge taýajyklaryny, krahmal görnüşiniň gowrulan dänelerinden bolsa popkorn alynýar.
Mekgejöweniň ähli görnüşleriniň düzüminde A, C, E witaminleri, tiamin, niasin, fol turşusy, demir, kaliý, magniý, fosfor, sink bar. Ol bedende gormonal prosesleriň kadalaşmagyna goşant goşýar we immunitet ulgamyny güýçlendirýär. Mekgejöwen bedende metabolizmi durnuklaşdyrýar, bagry arassalaýar. Önüm ýürek myşsasyny we gan damarlaryny güýçlendirýär. Ýaş mekgejöwen, hatda böwrek daşlaryny hem eretmäge ukyplydyr. Onuň gaýnadylan suwuny ulanmak aşgazanasty mäziň keselinde kömek edýär.
Aşgazan-içege ulgamynda derdi we ganyň lagtalanmasy ýokary bolan adamlara mekge iýmek maslahat berilmeýär.
Taýýarlan Nepes KAKALYÝEW,
Türkmen döwlet binagärlik - gurluşyk institutynyň talyby.
Gülli kelemiň peýdasy
Gülli kelemiň (brokkoli kelemi) watany gündogar Ortaýer deňzi sebiti hasaplanýar. Ol 2 ýyllyk ösümlik bolup, ýabany kelemden gelip çykýar. Häzirki wagtda hytaý, hindi, italýan, türk, fransuz, ispan we dünýäniň başga-da ýurtlarynyň aşhanalarynda giňden ulanylýar.
Çaganyň aň-akyl ösüşi üçin peýdaly önümler
Çaganyň aň-akyl taýdan kadaly ösmegi okuw-terbiýeçilik işinde esasy wezipe bolup durýar. Her bir ýaşda iýmitlenmegiň belli bir kadasy bolşy ýaly, çagalyk döwründe hem bu şeýledir.
Beýiniň peýdasy
Beýi peýdaly häsiýeti ýokary bolan miweleriň hataryna degişlidir. Biziň Türkmenistan ýurdumyzda hem beýi urugyndan adaty beýi görnüşi ösdürilip ýetişdirilýär. Aslynda, beýiniň gelip çykan ýerleri Kawkaz we Ortaýer deňiz kenarýakalary hasaplanýar. Beýi agaç görnüşli we gyrymsy bag bolup, boýy 8 metre çenli ýetýär.
Nohudyň peýdasy
Nohut — iň gadymy ösümlikleriň biri. Onuň watany günorta-günbatar Aziýa we ýakyn Gündogar hasaplanýar. Ösümlik bu ýerlerde miladydan öňki 7-nji müňýyllykda ösdürilip ýetişdirilipdir. Dünýäde nohudyň 70-e golaý görnüşi belli bolup, olardan diňe iki görnüşi giňden ulanylýar. Ol gök çig görnüşinde we gabykly bişen görnüşinde ulanylýar. Ösümlik beloklaryň ajaýyp çeşmesidir. Onuň 100 gramynda takmynan 25 gram belok bar. Şonuň üçin nohut sagdyn iýmitlenişiň aýrylmaz bölegi hasaplanýar.
Greýpfrut — peýdaly miwe
Greýpfrut tropiki miwelere degişli bolup, onuň watany Barbados adasy hasaplanýar. Ol elmydama ýaşyl öwüsýän agaçda ýetişip, sowuk howany halamaýar. Miwe ýolunmanka daşky görnüşi boýunça üzüme çalym edýär.
